Doktoraturat shqiptare, mes sistemit evropian dhe anglo-sakson

 13 May 2013
FABIAN ZHILLA, Pedagog, Canadian Institute of Technology

 Doktoraturat në Shqipëri ndërtohen sipas sistemit amerikan dhe zbatohen si në Evropë. Ekziston një vakum konceptual që e bën sistemin të pazbatueshëm

http://www.gazetafenix.com/2013/05/doktoraturat-shqiptare-mes-sistemit-evropian-dhe-anglo-sakson/


Megjithëse përfshirja e programeve doktorale duhet parë si një hap pozitiv në arsimin shqiptar, duhet cilësuar se një keqmenaxhim i tyre mund të sjellë efekte të kundërta në lidhje me qëllimet dhe objektivat e tyre duke sjellë zhvlersimin dhe komercializimin e tyre.
Studimet e ciklit të tretë, apo siç njihen ndryshe programet e doktoraturës, sipas ligjit aktual, janë një eksperiencë relativisht e re për institucionet e larta arsimore dhe si të tilla kanë problematika të cilat kërkojnë kohën e tyre të zgjidhen. Nëse i referohemi ligjit për arsimin e lartë ai është shumë i përgjithshëm në lidhje me organizimin e programit doktoral. Në ligj përcaktohet vetëm afati (i cili nuk duhet të jetë më pak se 3 vjet) dhe numri i kreditëve që një doktorant duhet të plotësojë në përgatitjen teorike (60 kredite).
Ligji iu lë dorë të lirë universiteteve të përcaktojnë kriteret e klasifikimit për ata studentë të cilët konsiderohen se kanë përmbushur pjesën teorike dhe janë të aftë të përgatisin tezën e tyre. Nga pikëpamja formale pra, universiteteve, iu kërkohet vetëm që të kenë një program teorik për çdo fakultet dhe një afat minimal për përfundimin e doktoraturës.
Struktura e programeve doktorale, sipas ligjit, është konfiguruar sipas programeve të universiteteve në Amerikën e Veriut (SHBA dhe Kanada). Duhet cilësuar se ky format është më i përshtatshmi për studentin shqiptar pasi ndjek dy faza, fazën përgatitore (teorike) dhe më pas atë praktike (përgatitja e tezës). Megjithatë, ajo që sot praktikohet në universitetet shqiptare i ngjan më shumë versioneve të programeve doktorale në Europë, ku doktoranti është krejtësisht i lirë dhe kontaktet me supervizorin janë shumë të rralla.
Në përgjithësi, sot doktorantët ndjekin thjesht disa kurse krejt formale metodologjike (shpesh janë të njëjtat kurse që bëhen në programin master), marrin një provim në fund të vitit të parë dhe më pas, në një vit ose dy vjet, përfundojnë tezën. Pra koha e shpenzuar për përgatitjen tezës është vetëm dy vjet, kur në Europë është minimumi tre. Ndërkohë studimet doktorale në Amerikën e Veriut shkojne mesatarisht nga 5 vjet, pasi dy vitet e para janë krejtësisht të lidhura me përgatitjen teorike dhe metodologjike. Megjithatë është krejt normale që një doktorant të mbarojë studimet doktorale në USA dhe në Kanada brenda një periudhe 7 vjeçare.
Pra nga pikëpamja teorike ne ndjekim sistemin e Amerikës së Veriut kurse nga ana praktike i afrohemi atij europian, përjashto Britaninë e Madhe.
Në këtë drejtim programet doktorale kanë një handikap konceptual. Dhe ky vakum vjen si rezultati i mungesës së të doktoruarve në Amerikën e Veriut apo dhe në Britaninë e Madhe (e cila ka ngjashmëri dhe ka filluar të adaptojë sistemin amerikan). Pjesa më e madhe e stafeve akademike të cilët mbajnë titujt Profesor apo Profesor i Asocuar (kjo dhe për shkak të kritereve të vendosura në ligj), kanë doktoruar sipas sistemit lindor, dhe nuk janë të familjarizuar me sistemin amerikan. Nga ana tjetër numri më i madh i doktorantëve, të cilët kanë doktoruar jashtë vendit, zakonisht vjen nga vende të cilat nuk kanë ngjashmëri me sistemin anglo-sakson siç janë Italia apo vendet e Europës Lindore.
Kjo mungesë e eksperiencës anglo-saksonë në stafet akademike, të cilat janë jo vetëm pjesë përbërëse e pregatitjes teorike të doktorantit por dhe ndjekës të tezës së tyre, bën që programet doktorale të vuajnë pikërisht në atë që është dhe mekanizmi kyç i tyre, profesoriati.
Nëse do të shtojmë këtu dhe numrin e madh të studentëve që po pranohen në programet e doktoraturës dhe kohën e shkurtër të përfundimit të tyre (rreth 3 vjet), këto programe humbin dhe qëllimin kryesor të tyre siç është kërkimi shkencor serioz.
Disa zgjidhje afatshkurtra do të ishin politika më atraktuese nga Ministria e Arsimit në lidhje me thithjen e individëve të cilët kanë doktoruar në Amerikën e Veriut dhe Britaninë e Madhe, duke ju përshpejtuar atyre marrjen e titujve akademikë, dhe mbi të gjitha, integrimin e tyre në programet doktorale në universitetet shtetërore.