Organised crime and judicial corruption in the Western Balkans: Are customary norms playing any role?

Journal of Financial Crime
ISSN: 1359-0790
Online from: 1993
Subject Area: Accounting and Finance
Content: Latest Issue
Latest Issue RSS
Previous Issues
Document Information: Title: Organised crime and judicial corruption in the Western Balkans: Are customary norms playing any role?

Author(s): Fabian Zhilla, (School of Law, King's College London, London, UK)

Citation: Fabian Zhilla, (2011) "Organised crime and judicial corruption in the Western Balkans: Are customary norms playing any role?", Journal of Financial Crime, Vol. 18 Iss: 4, pp.387 - 404

Keywords: Albania, Corruption, Customary norms, Judicial corruption, Law enforcement, Legal personnel, Money laundering, Organized crime, Western Balkans

Article type: Research paper

DOI: 10.1108/13590791111173713 (Permanent URL)

Publisher: Emerald Group Publishing Limited

Acknowledgements: The author thanks Dr Mary Vogel, Reader in Law and Democratic Transformation, School of Law, King's College, for her comments and fruitful suggestions on the structure of the paper and the line of argument. This paper would have not been completed without her commitment and encouragement.

Abstract:

Purpose – The purpose of this paper is to explore the interplay between customary norms and organised crime and consider their implications for judicial corruption.



Design/methodology/approach – This paper analyses the links between judicial corruption and organised crime in the Western Balkans generally, and focuses on the role of customary norms in Albania in particular. The paper takes stock from secondary sources and a series of semi-structured expert interviews with judges, prosecutors, and lawyers in Albania.



Findings – This study explains that the impact of customary norms in the interplay between organised crime and judicial corruption in the Western Balkans generally, and in Albania more specifically, although not frequently used, is real and that it carries significant consequences.



Research limitations/implications – Due to differences among cultures in the Western Balkans, findings based on Albania are suggestive only for similar societies and indicate areas for future research.



Originality/value – The paper demonstrates that mechanisms of customary norms such as vendetta and blood feud killings can neutralise the judiciary and law enforcement agencies when they have been manipulated by organised crime out of their social context for criminal purposes.

Reforma në Gjyqësor duhet të fillojë nga Magjistratura

Fabian Zhilla

04-10-2011 11:48
http://www.mapo.al/index.php?z=blog&bcategory=Fabian Zhilla&id=1474

Rreth dy javë më parë (13 shtator) u zhvillua konkursi për pranimin në Shkollën e Magjistraturës për gjyqtarët dhe prokurorët e ardhshëm. Si shumë lajme të rëndësishme, por të cilat nuk janë për konsum politik, edhe kjo ngjarje kaloi pa u evidentuar në shtypin e ditës. Në fakt, në vetvete, mosdhënia rëndësi një ngjarjeje të tillë nga opinioni publik është një tjetër tregues i ndjeshmërisë së ulët publike ndaj gjyqësorit.



Për t’iu kthyer problematikës, ka kohë që në qarqet e gjyqtarëve qarkullon ideja se Magjistratura nuk po rekruton juristët më të mirë në vend. Miti se magjistratët janë gjyqtarët më të kualifikuar dhe më të pakomprometuarit në sistem duket se tashmë ka rënë. Nëse dje kishte një shpresë se me futjen e magjistratëve sistemi gjyqësor do të pësonte një ndryshim pozitiv, kjo hipotezë tashmë duket se është vështirë të provohet. Sot më shumë se 1/3 e gjyqtarëve janë magjistrat. Ata kanë mundësi të jenë një masë kritike e mjaftueshme për të dhënë disa sinjale të forta në publik, se gjyqësori ka nisur të përmirësohet. Fatkeqësisht kjo nuk ka ndodhur, duke ngritur kështu pikëpyetje të mëdha në atë nëse projekti i Shkollës së Magjistraturës ka funksionuar si duhet ose jo.



Raportet e fundit në lidhje me gjyqësorin, siç është Instituti për Kërkime dhe Alternativa Zhvillimi (IDRA ) 2010, tregojnë se besimi i publikut në gjyqësor sa vjen dhe bie. Korrupsioni në gjyqësor shihet të jetë shumë problematik dhe kjo e konfirmuar dhe nga vetë gjyqtarët, sipas të njëjtit vëzhgim. Në raportin analitik të Komisionit të Europës për Shqipërinë në vitin 2010 nënvizohet se gjyqësori ende vuan nga problemet e pavarësisë, transparencës dhe korrupsionit të lartë. Gjithashtu, pritet që edhe raporti i fundit i vlerësimit për marrjen e statusit në Bashkimin Europian (BE) të nënvizojë të njëjtën problematikë.



Ndër shumë faktorë për korrupsionin në gjyqësor, një ndër ta është edhe niveli i ulët profesional, por dhe cilësia e juristëve të rekrutuar për të qenë gjyqtarë dhe prokurorë. Dhe në këtë drejtim roli i Shkollës së Magjistraturës është mjaft kritik, pasi pranimi i juristëve defektozë, si nga pikëpamja profesionale por dhe etike në sistemin gjyqësor, e bën shumë të vështirë largimin e tyre më pas, kjo për vetë imunitetin e zgjeruar që gëzon gjyqtari sot.



Në një shkrim të botuar në Facebook disa ditë ma parë, një ndër konkurrentët e këtij viti për pranimin në Shkollën e Magjistraturës, do ta niste ‘denoncimin’ e tij me fjalët ‘Përshëndetje! "KORRUPSIONI në MAGJISTRATURË ndryshon formë, por jo përmbajtje me KORRUPSIONIN E ADMINISTRATËS PUBLIKE".



Duke qenë se shkrimi është anonim dhe vjen nga dikush që ka një konflikt interesi me problematikën që ngre, sigurisht faktet e paraqitura prej tij duhen marrë me rezervë, por nga ana tjetër kjo s’do të thotë të neglizhohen. Për këtë qëllim po paraqesim vetëm disa nga problematikat e këtij denoncimi, duke shmangur emrat e përveçëm, për të ruajtur kështu etikën gazetareske dhe për t’u dhënë mundësi strukturave drejtuese të Shkollës së Magjistraturës, por edhe përfaqësuesve ndërkombëtarë, të mbajnë shënimet e tyre. Është në detyrën tonë si komentatorë dhe studiues t’u gjejmë ‘veshë’ dhe ‘sy’ problemeve të këtij karakteri, kur ato lihen në heshtje.



‘Denoncimi’ në fjalë nxirrte në pah se në provimin e fundit procesi u shoqërua nga probleme të shumta që linin të kuptohej se ky proces ishte i komprometuar. Aty thuhej se në vlerësimin e tezave të provimit personat e caktuar kishin konflikt interesi, pasi ndër konkurrentët kishte nga ata që kishin lidhje të afërta familjare me vlerësuesit e tezave, si p.sh një vlerësuesi i binte të gjykonte dhe tezat e ‘vajzës dhe nipit të tij’. Një problem tjetër i nënvizuar ishte se për vlerësimin e tezave nuk ishin caktuar ekspertët e fushës. P.sh për teza që kishin të bënin me të Drejtën Kushtetuese ishin caktuar pedagogë të specializuar p.sh në të Drejtën Familjare. Një problem tjetër i ngritur ishte edhe kufizimi i pjesëmarrjes së studentëve konkurrues deri në tri herë dhe jo në mënyrë të njëpasnjëshme (Rregullore e Brendshme e Shkollës së Magjistraturës neni 5). Kjo, sipas ‘denoncuesit’, është diskriminim, në shkelje të Kushtetutës, shkelje e të drejtës themelore të arsimit të lartë dhe studimeve pasuniversitare mbi bazën e aftësive dhe konkurrencës së ndershme.



Duhet përmendur se Komisioni i Vlerësimit i Magjistraturës, i ngritur për provimin aktual, u ka dhënë mundësinë konkurrentëve të skualifikuar të paraqiten dhe të tërheqin përgjigjet dhe procesverbalet e çdo anëtari të komisionit me vlerësimet përkatëse. Gjithashtu, konkurruesve jo fitues u është dhënë e drejta për ankim vetëm për procedurën e provimit. Me pak fjalë, të paktën në dukje, Shkolla e Magjistraturës u ka vënë në dispozicion konkurrentëve të gjitha instrumentet e nevojshme për të verifikuar shqetësimet e tyre. Mbetet për t’u parë sa transparent është ky proces, kur vetë administrimi i provimit duket se ka lënë hapësira serioze për të dyshuar.



Sidoqoftë, ajo që është për t’u evidentuar është se Shkolla e Magjistraturës ka nevojë për një rikonceptim të organizimit të saj, duke filluar që nga procedurat e rekrutimit të stafit pedagogjik, por dhe ndërtimit të kurrikulumit të ‘Trajnimit Fillestar’ (programi 3-vjeçar), por dhe ‘Trajnimit të Vazhdueshëm’. Në politikën e tij arsimore ky institucion duhet të shkëputet nga kontrolli i politikës dhe të krijojë një pavarësi akademike dhe profesionale. Sipas ligjit nr.8136 i vitit 1991, i ndryshuar, me ligjin nr.9414 në vitin 2005, kjo shkollë drejtohet nga Këshilli Drejtues, ku rreth 60-70% e anëtarëve janë funksionarë të zgjedhur duke kaluar nga filtri politik, si p.sh Kryetari i Gjykatës së Lartë, Prokurori i Përgjithshëm apo funksionarët e zgjedhur nga Ministria e Drejtësisë etj. (Ligji për Shkollën e Magjistraturës neni 6). Vetë drejtori i shkollës zgjidhet nga Këshilli i Lartë i Drejtësisë (KLD) me propozimin e Këshillit Drejtues të shkollës, duke formuar kështu një qark të mbyllur, ku kriteret e përzgjedhjes, shumë të përgjithshme, i referohen më shumë anës praktike të kandidatit sesa asaj akademike. Duhet pasur parasysh që Shkolla e Magjistraturës në një të tretën e saj ka një dimension akademik, i cili duke parë nivelin e ulët profesional të prokurorëve dhe gjyqtarëve, të nënvizuar thuajse në çdo raport ndërkombëtar, ka nevojë të zgjerohet.



Përveç një pavarësie institucionale, Shkolla e Magjistraturës duhet të rishikojë kriteret e përzgjedhjes së pedagogëve të brendshëm por dhe të jashtëm. Nuk është ende e qartë nëse stafi pedagogjik i zgjedhur përfaqëson juristët më cilësor ndër juristët shqiptarë. Sot ka shumë akademikë shqiptarë të cilët kanë doktoruar në universitete mjaft prestigjioze në Perëndim, të cilët mundej fare mirë të ishin pjesë e stafit në mënyrë të përhershme apo dhe të pjesshme. Këtu duhen përfshirë edhe ekspertë të cilët kanë një eksperiencë të konsiderueshme pune në institucionet ndërkombëtare.



Kriteri i gjuhëve europiane është një tjetër mungesë e rëndësishme për stafin pedagogjik. Nëse është bërë një hap cilësor te studentët, ku gjuhët si anglishtja dhe frëngjishtja janë futur si kriter pranimi vetëm në provimin e këtij viti, ky kriter duket se nuk figuron për pedagogët e brendshëm apo dhe të jashtëm (Rregullore e Brendshme e Shkollës së Magjistraturës neni 5). Duhet pasur parasysh që për të gjithë magjistratët e sotëm, gjyqtarë dhe prokurorë aktualisht në sistemin gjyqësor, kriteri i gjuhës së mësipërme ka munguar, duke krijuar kështu një handikap të rëndësishëm në përgatitjen e tyre profesionale në lidhje me trendin e zhvillimit të së drejtës shqiptare drejt harmonizimit më të drejtën evropiane, por dhe atë ndërkombëtare me gjerë. Nga ana tjetër edhe kriteri aktual i gjuhës nuk përcakton nivelin e notës apo nuk specifikon llojin e testit kombëtar apo ndërkombëtar.



Për më tepër, është e pakuptueshme pse një gjyqtar apo prokuror nuk ka nevojë të konkurrojë për t’u pranuar si pedagog (Ligji për Shkollën e Magjistraturës neni 8), kur dihet fare mirë se sot standardet e eksperiencës praktike në gjykata lënë shumë për të dëshiruar. Tashmë dihet se gjyqtarët dhe prokurorët në praktikën e tyre të punës zhvillojnë më shumë aftësi të karakterit praktik sesa akademik apo analitik.



Një tjetër element që kjo shkollë duhet të rishikojë në mënyrë urgjente, është kurrikulumi dhe materialet mësimore të përdorura aktualisht. Shumë gjyqtarë pranojnë se tekstet e përdorura janë po ato të përdorura në fakultetin juridik shtetëror dhe magjistratët thjesht bëjnë një rifreskim mekanik në mënyrë të përshpejtuar të dijeve të marra në shkollën e lartë. Literatura e përdorur është e pa përditësuar dhe në shumë libra të saj ilustrimet i referohen shembujve të marra nga një kontekst tjetër juridik, siç ishte ai i periudhës komuniste. I njëjti shqetësim është edhe me pedagogët të cilët i përkasin një metodologjie dhe arsimi tashmë të vjetruar për kohën.



Edhe vetë programi i ‘Trajnimit të Vazhdueshëm’ duket se ka humbur eficencën e tij. Në kushtet kur KLD nuk i jep peshën e duhur trajnimeve apo progresit profesional në lidhje me promovimet, kjo ka bërë që gjyqtarët dhe prokurorët të humbur interesin. Shpesh edhe cilësia e trajnimit të ofruar është jashtë kontekstit dhe nuk u përgjigjet kërkesave të gjyqtarëve, pasi këto programe nuk mbështeten mbi analiza dhe statistika studimore. Shkolla e Magjistraturës duhet të ngrejë një departament kërkimor i cili duhet të merret me sondazhe dhe kërkime të vazhdueshme në bashkëpunim me gjyqtarët, prokurorët por dhe avokatët, në lidhje me atë se çfarë janë nevojat e tyre dhe çfarë aftësish kanë nevojë të përditësohen. Shpesh trajnuesit janë nën nivelin dhe eksperiencën e gjyqtarëve.



Nga ana tjetër, Shkollës së Magjistraturës i mungon një program i qartë në lidhje me zhvillimin e aftësive kërkimore, aq të rëndësishme për gjyqtarët dhe prokurorët e një shteti që aspiron t’i përshtatet një konteksti juridik shumë të larmishëm, siç është ai i BE-së. Sot çdo shkollë normale juridike në Perëndim ka në kurikulumin e saj metodologji kërkimore si lëndë të detyrueshme. Këto lëndë trajtohen sipas shkallës së formimit që nga arsimi i lartë deri në programet pas universitare apo dhe ato të një natyre specifike. Është e vështirë të imagjinohet që gjyqtarët shqiptarë, të cilët do marrin nesër kompetencat e një gjyqtari europian, t’i përgjigjen me profesionalizëm sfidave juridike të këtij standardi (BE) pa pasur aftësitë e duhura kërkimore. Edhe në lidhje me të Drejtën Europiane sot si teksti por dhe niveli i mësimdhënies kanë nevojë të shihen.



Dhe përfundimisht, Shkolla e Magjistraturës duhet të analizojë me kujdes mënyrën e provimit të pranimit. Disa sugjerime mund të ishin rifutja e provimit me gojë, verifikimi më i kujdesshëm i integritetit të kandidatëve dhe rritja e kritereve që lidhen me aftësitë kërkimore dhe analitike. Aktualisht, nga 450 pikë të mundshme eseja vlerësohet vetëm me 40 pikë dhe testi i inteligjencës me 30 pikë. Pjesën më të madhe e zë ana teorike me 350 pikë (Rregullore e Brendshme e Shkollës së Magjistraturës neni 10). Procedura e administrimit të provimit duhet të jetë gjithashtu më transparente, duke përfshirë në proces dhe personalitete jashtë stafit akademik të përhershëm por dhe atij të jashtëm. Një formë mund të ishte vlerësimi i provimeve nga dy komisione të pavarura. Rritja e transparencës, por dhe përfshirja e sa më shumë ekspertëve të tretë në procesin e vlerësimit, do të shmangte mundësitë e korrupsionit apo ndërhyrjeve informale.



Duhet cilësuar se në fillimet e saj Shkolla e Magjistraturës solli një hap cilësor në ngritjen profesionale të gjyqtarëve dhe prokurorëve, duke sjellë një frymë të re në stilistikën e argumentimit të çështjeve ligjore. Por tashmë duket se kjo strukturë arsimore është konsumuar dhe nuk po i përgjigjet më sfidave të kohës. Shqetësimi i ngritur është se edhe ky institucion, si shumë të tjerë në Shqipëri, ka filluar të pësojë një erozion i cili rrezikon ta dëmtojë seriozisht që në gjenezë sistemin gjyqësor. Për këtë qëllim reformat në gjyqësor duhet të përfshijnë dhe Shkollën e Magjistraturës. Një mungesë vëmendjeje ndaj këtij institucioni do të bënte që, siç do të thoshte një gjyqtar, ‘të binte dhe kalaja e fundit e gjyqësorit’.



*Doktorant King’s College-London.